Jeugdsentiment
Door Kees Zwaan voor Rabbits60.nl
Als 13-jarige jongen bouwde ik een kristalontvanger. De Pionier van Philips.
Door een oortelefoontje hoorde ik radio Luxemburg. Een jaar later had ik een
kleine rood transistorradiootje die ik al lopend voor mijn oor hield. Luisterend
naar jaren zestig muziek. Ook in het plaatselijke cafeetje was er muziek. Daar
stond een jukebox. Peter Koelewijn probeerde zijn vrouw van het dak af te
zingen. Inworp: een dubbeltje. Dat was heel bijzonder. Om op zolder ook
muziek te kunnen horen plugde ik een draad in de radio beneden en stak die
door een gat in het plafond en sloot hem aan op een oude luidspreker. Zo kon
ik boven ook luisteren. Naar de muziek van toen: Cliff Richard, Elvis Presley en
Buddy Holly. Wij luisterden dikwijls naar de
spannende afleveringen van Paul
Vlaanderen. Het was de tijd van
hoorspelen en de begintijd van de televisie.
In ons dorp waren slechts twee televisies
aanwezig. De meeste gezinnen konden zich zo’n duur apparaat niet
veroorloven. Soms mochten we teevee kijken in de huiskamer van
de familie de Graaf of in het plaatselijke cafeetje van Tante Sonja.
Natuurlijk in zwart-wit. Onder het genot van een flesje echte cola en
een zakje chips. Met een klein blauw zakje zout.
De mensen in Grote Keeten hadden het niet breed. Ook ons gezin niet. Vader moest met een kleine
veestapel en enkele hectares land de kost verdienen. Dagelijks leverde hij de melk in. In melkbussen.
Ook verdiende hij geld met het uitventen van zelf geteelde aardappelen. Maar daar kwam in 1962 de
klad in. Er zat vergif in het veevoer. De een na de andere koe werd ziek en gaf geen melk meer. En lege
melkbussen betekenden geen geld. En geen eten. Moeder kwam op het idee te gaan verhuizen naar
Enschede. Zij had een advertentie van textielfabriek Menko gelezen. De firma Menko zocht gezinnen
die bereid waren in de textiel te gaan werken. En dat
gebeurde. We verhuisden in 1962
vanuit de Kop van Noordholland
naar het Oosten van het land.
Naar Twente. Naar de Tukkers.
Als 14-jarige jongen stond ik in
de zengerij van de firma Menko.
De ruwe stof werd door een
machine geleid waarin de
uitstekende vezeltjes er werden
afgebrand. Aan het eind van de
machine rolde de gladde Terlenka eruit waarna de stof naar de blekerij
ging. Op een zestiende-eeuws schilderij van Breugel staan boeren
afgebeeld die een varken boven een vuur houden om de haren er af te
branden. Dat wordt ook zengen genoemd. Als 15-jarige liep ik tussen de
spinmachines van de firma Menko. Als er een draadje was gebroken moest
ik met een speciaal handigheidje de draden weer aan elkaar “lappen”. Ik
had al gauw door dat dat niet mijn levensbestemming kon zijn. Alles
behalve een roeping, dat werk. Stof en een hoop lawaai (ook: textielbeat).
Stel je voor dat je 40 jaar in zo’n omgeving moet verblijven om brood op de
plank te krijgen. Mijn carrière in de textiel was dan ook snel
voorbij en volkomen mislukt. Bovendien bleek het voor ons,
rasechte Noordhollanders, heel moeilijk om in het Tukkersland te
aarden. Toen ik de leeftijd waarop je een bromfiets mocht
besturen had bereikt, was er al snel een Typhoon. Gekocht voor
zeshonderd gulden. Ik weet nog dat ik op weg naar dansles in
botsing kwam met een volkswagen. Ik kwam er zonder
kleerscheuren van af. En mijn mooie brommer ook. Dansles
werd gegeven door de heer Harberink. Deze Joodse man had
veel meegemaakt en vertelde wel eens over zijn verblijf in een
concentratiekamp. Hij had gezien dat een nazi-misdadiger
babies tegen een muur doodsloeg. Ipo Oosterhuis en Harrie
Stegehuis zaten ook op dansles. Ipo wist heel goed maat te
houden en kon goed dansen. Harrie niet. Die
had totaal geen gevoel voor ritme. Terug naar
huis deden we de chachacha nog eens over.
Maar nu niet met de voeten en de heupen, maar
met de gashendel. In die jaren heb ik op
verschillende plekken gewerkt. Maar telkens
voor korte tijd. In Gronau bij Eilermark, een
textielfabriek. In Vreden bij een Jutespinnerei.
We stapten in een volkswagenbusje en werden
samen met andere jongeren naar de werkplek
gebracht. Bij Qualitex in Enschede zat ik achter
een machine die automatisch koperdraad
wikkelde om ankers, dat zijn de draaiende delen
in electromotoren. Daar werkte Tineke
Helmhout, een knappe blondine die mij op een
goede dag meenam naar de Sloep. Zij bleek te
zingen in een bandje. In de Sloep zong zij de
sterren van de hemel. Ipo liet mij vol trots zijn gitaar zien en speelde een nummer van de Beatles. Via de
radio in de huiskamer van zijn ouders. Hij vertelde mij bezig te zijn met de oprichting van een beatband.
Vele jaren later kwam ik er achter dat hij met zijn band HUN zeer succesvol was in Enschede en
omstreken.
De firma Menko had uit het hele land gezinnen geronseld. Naast ons in de Jekerstraat woonde een
gezin uit Groningen. En aan de andere kant woonde Ria Eggert die veel met mijn jongere zus Roos
optrok. Ik was verlegen, maar Ria nog meer . Zij kwam nooit binnen, maar bleef altijd bij de buitendeur
staan. Mekkelholt/Deppenbroek bestond uit nieuwbouw.
Doorzonwoningen en flats. Veel enkelglas. Er was volop
goedkoop Gronings gas. Voor het eerst in mijn leven maakte ik
gebruik van een douche in de woning aan de Jekerstraat 51.
Wat een luxe! Ons huisje in Grote Keeten had alleen maar een
wastafel. En als je heel schoon moest worden ging je in de teil.
Je grote boodschap moest je buiten in een “huisje” achterlaten.
Een emmer ving de bruine substantie op. Toch was het leven
in de stad Enschede niet zo luxueus. De lonen waren bijzonder
laag. Voor mij als jonge tiener had de firma Menko maar zo’n
acht tot tien euro per week over. Mijn vader beurde ongeveer
tachtig euro per week. Er wordt wel beweerd dat de firma
Menko een goed sociaal beleid voerde, maar daar heb ik
weinig van gemerkt. De lonen moesten wel laag zijn om te
kunnen concurreren met andere landen. In 1973 is die slag verloren door de firma Menko. Al in de jaren
zestig wist men dat de textielindustrie geen lang leven meer
beschoren was. In de jaren zestig bestond er een leerplicht. Tot je
zestiende moest je een bepaald aantal uren per week naar
school. Voor de firma Menko was een aantal plaatsen op de
textielschool gereserveerd. Een reisje naar Texel stond ook in het
leerprogramma. Het was de tijd van de Beatles. Een grote rage.
Beatleschoenen en beatlejasjes: iedere zichzelf respecterende
jongeman schafte ze aan. En liet zijn haar groeien. In navolging
van al die beatgroepen. Ook wij lieten onze haren groeien en
trokken die lange puntschoenen aan. Langharig, werkschuw tuig.
Langharig ja, maar werkschuw? Ja, fabriekswerk was niet mijn
hobbie. Langs een alternatieve leerroute ben ik tenslotte in de
Zorg terechtgekomen. In de loop van de jaren zeventig werden
jongens met lang haar geaccepteerd. Vooral in de Zorg. Ik moest
mijn haar wel in een staart dragen. Uit oogpunt van hygiëne. Stel
je voor dat je haren in een door jou te verzorgen wond hangen.
Dat zou niet fris zijn. Nu, in 2013, denk ik terug aan de Zestiger
Jaren. En: had ik het allemaal niet een beetje anders kunnen
doen? Jeugdsentiment, nostalgische gevoelens. De Zestiger Jaren komen niet terug. Zij waren
éénmalig. Zij verdienen wél met hoofdletters te worden geschreven. Alleen al vanwege de muziek die
toen werd geproduceerd…
Als 13-jarige jongen bouwde ik een kristalontvanger. De Pionier van Philips.
Door een oortelefoontje hoorde ik radio Luxemburg. Een jaar later had ik een
kleine rood transistorradiootje die ik al lopend voor mijn oor hield. Luisterend
naar jaren zestig muziek. Ook in het plaatselijke cafeetje was er muziek. Daar
stond een jukebox. Peter Koelewijn probeerde zijn vrouw van het dak af te
zingen. Inworp: een dubbeltje. Dat was heel bijzonder. Om op zolder ook
muziek te kunnen horen plugde ik een draad in de radio beneden en stak die
door een gat in het plafond en sloot hem aan op een oude luidspreker. Zo kon
ik boven ook luisteren. Naar de muziek van toen: Cliff Richard, Elvis Presley en
Buddy Holly. Wij luisterden dikwijls naar de
spannende afleveringen van Paul
Vlaanderen. Het was de tijd van
hoorspelen en de begintijd van de televisie.
In ons dorp waren slechts twee televisies
aanwezig. De meeste gezinnen konden zich zo’n duur apparaat niet
veroorloven. Soms mochten we teevee kijken in de huiskamer van
de familie de Graaf of in het plaatselijke cafeetje van Tante Sonja.
Natuurlijk in zwart-wit. Onder het genot van een flesje echte cola en
een zakje chips. Met een klein blauw zakje zout.
De mensen in Grote Keeten hadden het niet breed. Ook ons gezin niet. Vader moest met een kleine
veestapel en enkele hectares land de kost verdienen. Dagelijks leverde hij de melk in. In melkbussen.
Ook verdiende hij geld met het uitventen van zelf geteelde aardappelen. Maar daar kwam in 1962 de
klad in. Er zat vergif in het veevoer. De een na de andere koe werd ziek en gaf geen melk meer. En lege
melkbussen betekenden geen geld. En geen eten. Moeder kwam op het idee te gaan verhuizen naar
Enschede. Zij had een advertentie van textielfabriek Menko gelezen. De firma Menko zocht gezinnen
die bereid waren in de textiel te gaan werken. En dat
gebeurde. We verhuisden in 1962
vanuit de Kop van Noordholland
naar het Oosten van het land.
Naar Twente. Naar de Tukkers.
Als 14-jarige jongen stond ik in
de zengerij van de firma Menko.
De ruwe stof werd door een
machine geleid waarin de
uitstekende vezeltjes er werden
afgebrand. Aan het eind van de
machine rolde de gladde Terlenka eruit waarna de stof naar de blekerij
ging. Op een zestiende-eeuws schilderij van Breugel staan boeren
afgebeeld die een varken boven een vuur houden om de haren er af te
branden. Dat wordt ook zengen genoemd. Als 15-jarige liep ik tussen de
spinmachines van de firma Menko. Als er een draadje was gebroken moest
ik met een speciaal handigheidje de draden weer aan elkaar “lappen”. Ik
had al gauw door dat dat niet mijn levensbestemming kon zijn. Alles
behalve een roeping, dat werk. Stof en een hoop lawaai (ook: textielbeat).
Stel je voor dat je 40 jaar in zo’n omgeving moet verblijven om brood op de
plank te krijgen. Mijn carrière in de textiel was dan ook snel
voorbij en volkomen mislukt. Bovendien bleek het voor ons,
rasechte Noordhollanders, heel moeilijk om in het Tukkersland te
aarden. Toen ik de leeftijd waarop je een bromfiets mocht
besturen had bereikt, was er al snel een Typhoon. Gekocht voor
zeshonderd gulden. Ik weet nog dat ik op weg naar dansles in
botsing kwam met een volkswagen. Ik kwam er zonder
kleerscheuren van af. En mijn mooie brommer ook. Dansles
werd gegeven door de heer Harberink. Deze Joodse man had
veel meegemaakt en vertelde wel eens over zijn verblijf in een
concentratiekamp. Hij had gezien dat een nazi-misdadiger
babies tegen een muur doodsloeg. Ipo Oosterhuis en Harrie
Stegehuis zaten ook op dansles. Ipo wist heel goed maat te
houden en kon goed dansen. Harrie niet. Die
had totaal geen gevoel voor ritme. Terug naar
huis deden we de chachacha nog eens over.
Maar nu niet met de voeten en de heupen, maar
met de gashendel. In die jaren heb ik op
verschillende plekken gewerkt. Maar telkens
voor korte tijd. In Gronau bij Eilermark, een
textielfabriek. In Vreden bij een Jutespinnerei.
We stapten in een volkswagenbusje en werden
samen met andere jongeren naar de werkplek
gebracht. Bij Qualitex in Enschede zat ik achter
een machine die automatisch koperdraad
wikkelde om ankers, dat zijn de draaiende delen
in electromotoren. Daar werkte Tineke
Helmhout, een knappe blondine die mij op een
goede dag meenam naar de Sloep. Zij bleek te
zingen in een bandje. In de Sloep zong zij de
sterren van de hemel. Ipo liet mij vol trots zijn gitaar zien en speelde een nummer van de Beatles. Via de
radio in de huiskamer van zijn ouders. Hij vertelde mij bezig te zijn met de oprichting van een beatband.
Vele jaren later kwam ik er achter dat hij met zijn band HUN zeer succesvol was in Enschede en
omstreken.
De firma Menko had uit het hele land gezinnen geronseld. Naast ons in de Jekerstraat woonde een
gezin uit Groningen. En aan de andere kant woonde Ria Eggert die veel met mijn jongere zus Roos
optrok. Ik was verlegen, maar Ria nog meer . Zij kwam nooit binnen, maar bleef altijd bij de buitendeur
staan. Mekkelholt/Deppenbroek bestond uit nieuwbouw.
Doorzonwoningen en flats. Veel enkelglas. Er was volop
goedkoop Gronings gas. Voor het eerst in mijn leven maakte ik
gebruik van een douche in de woning aan de Jekerstraat 51.
Wat een luxe! Ons huisje in Grote Keeten had alleen maar een
wastafel. En als je heel schoon moest worden ging je in de teil.
Je grote boodschap moest je buiten in een “huisje” achterlaten.
Een emmer ving de bruine substantie op. Toch was het leven
in de stad Enschede niet zo luxueus. De lonen waren bijzonder
laag. Voor mij als jonge tiener had de firma Menko maar zo’n
acht tot tien euro per week over. Mijn vader beurde ongeveer
tachtig euro per week. Er wordt wel beweerd dat de firma
Menko een goed sociaal beleid voerde, maar daar heb ik
weinig van gemerkt. De lonen moesten wel laag zijn om te
kunnen concurreren met andere landen. In 1973 is die slag verloren door de firma Menko. Al in de jaren
zestig wist men dat de textielindustrie geen lang leven meer
beschoren was. In de jaren zestig bestond er een leerplicht. Tot je
zestiende moest je een bepaald aantal uren per week naar
school. Voor de firma Menko was een aantal plaatsen op de
textielschool gereserveerd. Een reisje naar Texel stond ook in het
leerprogramma. Het was de tijd van de Beatles. Een grote rage.
Beatleschoenen en beatlejasjes: iedere zichzelf respecterende
jongeman schafte ze aan. En liet zijn haar groeien. In navolging
van al die beatgroepen. Ook wij lieten onze haren groeien en
trokken die lange puntschoenen aan. Langharig, werkschuw tuig.
Langharig ja, maar werkschuw? Ja, fabriekswerk was niet mijn
hobbie. Langs een alternatieve leerroute ben ik tenslotte in de
Zorg terechtgekomen. In de loop van de jaren zeventig werden
jongens met lang haar geaccepteerd. Vooral in de Zorg. Ik moest
mijn haar wel in een staart dragen. Uit oogpunt van hygiëne. Stel
je voor dat je haren in een door jou te verzorgen wond hangen.
Dat zou niet fris zijn. Nu, in 2013, denk ik terug aan de Zestiger
Jaren. En: had ik het allemaal niet een beetje anders kunnen
doen? Jeugdsentiment, nostalgische gevoelens. De Zestiger Jaren komen niet terug. Zij waren
éénmalig. Zij verdienen wél met hoofdletters te worden geschreven. Alleen al vanwege de muziek die
toen werd geproduceerd…
